Miasto Opatów - umopatow.pl

Położenie

Gmina Opatów położona jest w obrębie dwóch jednostek Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej: mezoregionu Wyżyny Sandomierskiej (Opatowskiej) i mezoregionu Gór Świętokrzyskich. Granica przebiega przez miejscowości od Jałowęs przez Jurkowice, Kochów, Kobylany. Mezoregion Gór Świętokrzyskich obejmuje mały zachodni fragment terenu gminy, gdzie bezwzględne wysokości zawierają się w granicach 240 - 330 m. W niedalekiej odległości od Opatowa, z jego południowo-zachodniej strony, znajdują się dwa pasma Gór Świętokrzyskich: Jeleniowskie i Wygiełzowskie. Administracyjnie gmina Opatów należy od 1999 r. do województwa świętokrzyskiego. W Opatowie mają siedzibę władze powiatu opatowskiego. Gmina Opatów graniczy z gminami: Sadowie, Ćmielów, Wojciechowice, Lipnik, Iwaniska i Baćkowice.

Budowa geologiczna

Starsze podłoże zbudowane jest z utworów masywu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich i permsko-mezozoicznej osłony jego obrzeża. 12Granicę tych jednostek stanowi dolina Opatówki, od której obszar na południe to masyw paleozoiczny, a część północną budują osady triasu, jury i kredy (osłona mezozoiczna). Osłonę mezozoiczną masywu paleozoicznego stanowią utwory triasu i jury, które można zobaczyć w miejscowości Ptkanowie. Największy obszar zajmuje jednak wysoczyzna lessowa. Budują ją pyły i gliny pylaste, lokalnie z wkładkami piasku i gliny. Grubość pokrywy lessowej wynosi od kilku do blisko 20 m. Poza tymi niewielkimi płatami występują deluwia lessowe (lessy na wtórnym złożu), piaski i żwiry tarasów rzecznych, utwory peryglacjalne oraz najmłodsze holoceńskie, martwica wapienna, torfy, piaski, namuły i mady rzeczne.

Walory krajobrazowe

Na zasadniczej części obszaru gminy, na którym występują lessy, zobaczymy malowniczy krajobraz utworzony przez liczne formy erozyjne w postaci wąwozów, jarów, parowów. Rzeka Opatówka oraz sieć jej dopływów i dopływów Koprzywianki i Kamiennej meandrując, tworzą doliny wcięte w podłoże.

Szata roślinna

Gmina Opatów jest uboga w szatę leśną (lasy zajmują powierzchnię 255 ha), która stanowi zaledwie 2,2% ogólnej powierzchni. Podstawowa część terenów leśnych znajduje się w rejonie Wymysłowa, na południu gminy, gdzie występuje 50-letni las z przewagą sosny na siedliskach boru mieszanego.

Mniejszą powierzchnię zajmuje las topolowy w rejonie Nikisiałki Dużej i brzozowy, porastający wąwozy i parowy w okolicy Nikisiałki Małej. Lasy państwowe podlegają Nadleśnictwu Staszów i są zarządzane przez nie.Poza tymi nielicznymi lasami występują zadrzewienia wokół zabudowy, wzdłuż dróg oraz o dużej wartości historycznej i przyrodniczej skupiska starodrzewu w formie parków podworskich; w Nikisiałce Małej istnieje park podworski o powierzchni 4 ha objęty ochroną prawną, wpisany do rejestru zabytków wraz ze strefami ścisłej ochrony konserwatorskiej i powiązań widokowych.

Drugim cennym obiektem (o powierzchni 2,96 ha) jest starodrzew parku podworskiego w Jałowęsach (pojedyncze okazy lipy, wiązu, aleja z kasztanowców i grabów, szpaler z głogów), również pod ochroną konserwatora zabytków.

Ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków objęte są ponadto skupiska starodrzewu w formie parków podworskich w Pobroszynie (o pow. ok. 2,0 ha) i Jagninie (o pow. ok. 1,25 ha). Dotychczas nie podlegają ochronie prawnej cenne parki historyczne w miejscowościach: Oficjałów (o pow. ok. 3,00 ha), Zochcinek (o pow. ok. 5,00 ha) oraz obiekt o wartości średniej w Podolu (o pow. ok. 4,00 ha) i Lipowej. Starodrzew występujący na terenie tych obiektów to głównie: lipy drobnolistne, kasztanowce, topole, graby, klony - okazy o charakterze pomnikowym.

Korzystną rolę odgrywają sady owocowe, które zastępują las. Największe kompleksy sadów występują w Lipowej, gdzie ich powierzchnia sięga ponad 100 ha.

W granicach miasta Opatowa zadrzewionych jest 6 ha powierzchni. Najczęściej obserwuje się jawor, jarzębinę, jesion, orzech włoski, klon, lipę drobnolistną, wielkolistną, srebrzystą, wiąz szypułkowy, kasztanowiec, modrzew, topole i wierzby.

Zasoby przyrody objęte ochroną prawną

Na terenie gminy ochronę prawną (Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16.10.1991 r. Dz. U. Nr 114) zastosowano dla 14 pomników przyrody żywej znajdujących się w miejscowościach:

Oficjałów: lipa szerokolistna (przy drodze Sandomierz - Opatów obok kapliczki);

Jałowęsy: wiąz szypułkowy (w parku podworskim), topola szara (w parku podworskim), kasztanowiec biały (w parku podworskim);

Zochcinek: lipa drobnolistna (w parku podworskim), topola kanadyjska (w parku podworskim), lipa drobnolistna (w parku podworskim);

Nikisiałka Mała: dereń jadalny (w parku podworskim), lipa drobnolistna (w parku podworskim),

Brzezie: lipa drobnolistna (na terenie dawnego majątku podworskiego);

Podole: kasztanowiec biały (w parku podworskim), świerk pospolity (w parku podworskim), lipa drobnolistna (w parku podworskim);

Opatów: kasztanowiec biały (teren Szkoły Podstawowej Nr 1).

 Ochrona prawna obejmuje też jeden pomnik przyrody nieożywionej - wzgórze Czarci Kamień w Opatowie, położone przy drodze polnej do Zochcinka.

Pomniki przyrody zostały utworzone na mocy Zarządzenia Wojewody Tarnobrzeskiego Nr 6 z dnia 28.06.1991 r. (Dz. Urz. Woj. Tarnobrzeskiego Nr 9) i Zarządzenia Nr 34/88 z dnia 30.12.1988 r.

Ponadto fragment północno-zachodniej granicy gminy stanowi granicę otuliny Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego.

Rozporządzeniem nr 17/2002 Wojewody Świętokrzyskiego uznano za stanowisko dokumentacyjne zespoły utworów geologicznych w Karwowie:

odsłonięcie trzeciorzędowe detrytycznych wapieni oraz powierzchnia wokół odsłonięcia wyznaczona przez promień o długości 2,50 m, położone wg ewidencji gruntów Starostwa Powiatowego w Opatowie we wsi Karwów, na działce Nr 148

odsłonięcie łupków kambryjskich o długości 15 m w skarpie drogi prowadzącej do Źródła Wincentego Kadłubka, położone wg ewidencji gruntów Starostwa Powiatowego w Opatowie, we wsi Karwów na działce Nr 188,

stożek martwicowy przy ujściu wód źródlanych do głównego koryta potoku, położony wg ewidencji gruntów Starostwa Powiatowego w O patowie we wsi Karwów na działce Nr 187,

Wody powierzchniowe i gruntowe.

Na układ hydrologiczny gminy Opatów składa się siatka kilkudziesięciu cieków wodnych z licznymi dopływami. Najważniejsze rzeki gminy, stanowiące zlewnię szeregu cieków, to: Opatówka, Łukawka, Kania. Miasto i gmina Opatów położone są w dorzeczu Wisły w granicach zlewni Kamiennej, Opatówki i Koprzywianki.

Zlewnia Kamiennej obejmuje teren na północ od Jałowęs od linii Opatów - Balbinów. Wody powierzchniowe odprowadza z tego obszaru ciek płynący przez Kornacice, Lipową, Ptkanów i Podole na teren gminy Ćmielów. W obrębie zlewni Kamiennej woda gruntowa występuje płytko na obszarach dolinnych, poza nimi jej lustro stwierdzone zostało na głębokości od kilkunastu do ponad 20 m p.p.t.

Zlewnia Opatówki obejmuje środkową część obszaru gminy wraz z Opatowem. Teren drenowany jest przez Opatówkę i jej niewielkie dopływy. Dno doliny Opatówki o szerokości ok. 100 - 150 m jest często podmokłe, a cieki wodne zasilające rzekę prowadzą niewielkie ilości wody.

Zlewnia Koprzywianki obejmuje południową część gminy do linii Kobylany, Strzyżowice, Gojców. Zróżnicowanie morfologiczne jest niewielkie, co wpłynęło na powstanie kilku powierzchniowych zbiorników wody. W Strzyżowicach obserwuje się znaczne powierzchnie terenu podmokłego, gdzie woda utrzymuje się na glinie zwałowej i wietrzelinach

Klimat

Obszar ziemi opatowskiej pod względem klimatycznym nie jest jednolity, znajduje się on w zasięgu dwóch dzielnic klimatycznych: radomskiej i sandomiersko-rzeszowskiej.

Dzielnica pierwsza, obejmująca wschodnią i środkową część obszaru, jest wyraźnie cieplejsza od obszarów leżących na zachód od niej. Obszar gminy otrzymuje średnią ilość opadu rocznie do 565 mm (Opatów), przy średniej regionu 670 mm, a więc wysokiej w skali kraju. Średnie roczne zachmurzenie na obszarze gminy utrzymuje się na poziomie przeciętnym dla kraju i wynosi (w skali 1 - 10) 6,1 w Zdanowie, do 6,9 w Lipowej. W ciągu roku największe zachmurzenie obserwuje się w listopadzie i grudniu, najmniejsze zaś w czerwcu i sierpniu. Wilgotność względna powietrza zbliżona jest do przeciętnej dla obszaru Polski i wynosi średnio w roku od 81% (Zdanów) do 79% (Sandomierz). Najwilgotniejszymi miesiącami są luty, listopad i grudzień, a najbardziej suchy okres występuje w kwietniu i maju (71 - 73%). Natomiast średnia roczna temperatura wynosi 7,30°C w Zdanowie i 7,40°C w Lipowej. Okres bez przymrozków to średnio ok. 172 dni.